Op 2 mei 2024 starten de restauratiewerken aan de Sint-Pieterskerk van Galmaarden. Een lang en complex verhaal wordt nu in uitvoering gebracht. Het gemeentebestuur laat de vroegere Sint-Pieterskerk, die het beeld en de identiteit van het Marktplein bepaalt, de komende jaren heropbouwen tot een aantrekkelijke, duurzame polyvalente ontmoetingsplaats voor, inwoners en verenigingen. Ook de bibliotheek, die toekomstgericht een echte gemeenschapsvormende rol moet spelen, krijgt er onderdak. De toren wordt als toeristische landmark en panoramapunt ingericht.
Lees verder onder ons video-verslag
Historiek
De Sint-Pieterskerk van Galmaarden brandde af in de nacht van 11 op 12 mei 2008. De kerkfabriek liet in samenwerking met het gemeentebestuur het gebouw stabiliseren. Onder begeleiding van architect Karel Breda schreef de kerkfabriek een architectuurwedstrijd uit voor de heropbouw van de kerk, met beperkte nevenfuncties. Archipl architecten mochten het ontwerp maken en in 2014 was het dossier klaar voor de vergunningsaanvraag.
Deze inspanning van meer dan 6 jaar bleef uiteindelijk zonder gevolg omdat op datzelfde ogenblik door het bisdom beslist werd om niet langer in een kerk te voorzien in Galmaarden. Het gebouw werd begin 2016 door kerkfabriek Sint-Pieter overgedragen aan de gemeente.
Het gemeentebestuur besliste onmiddellijk om een beroep te doen op het Projectbureau Herbestemming Kerken van het Team Vlaamse Bouwmeester. Het Projectbureau duidde architectuurbureaus Thys-Vermeulen en Studio Roma aan om een gepast, haalbaar en karaktervol project te ontwikkelen dat de dorpsidentiteit van Galmaarden moest herstellen en versterken. Deze studie werd voorafgegaan door een participatieronde van de adviesorganen en beheersorganen.
Dit uitgebreid herbestemmingsonderzoek werd afgerond in 2017. Het heeft geleid tot het vastleggen van de nieuwe functies van het gebouw: een bibliotheek met een open blik op de toekomst én een ontmoetingshal die het plein voor het gebouw naar een binnenruimte uitbreidt.
Architectuuropdracht in wedstrijdvorm
Overtuigd van de uitkomst van de haalbaarheidsstudie, heeft het gemeentebestuur eind 2018 een overeenkomst ondertekend voor de projectbegeleiding van het dossier met streekintercommunale Haviland.
Er werd een werkgroep opgericht, bestaande uit raadsleden, medewerkers van het lokaal bestuur, het college van burgemeester en schepenen, adviesorganen en deskundigen inzake bibliotheekwerking, monumentenzorg en architectuur. De procedure, de technische voorwaarden en de projectdefinitie kregen vorm.
De overheidsopdracht resulteerde in een architectuurwedstrijd waarbij finaal 5 ontwerpen werden aangeleverd die door een deskundige en divers samengestelde jury van 7 personen werden beoordeeld. Het college van burgemeester en schepenen heeft op basis van het unaniem advies van de jury de opdracht gegund aan de tijdelijke vennootschap Bressers-B-ILD.
Het ontwerpbureau TV Bressers-B-ILD volgt de werkzaamheden die door aannemer WYCOR - VERSTRAETE VANHECKE uit Wetteren worden uitgevoerd nauwgezet op.
Zij omschrijven hun project als volgt:
Een respectvolle herbestemming
Het kerkgebouw drukt een beeldbepalende stempel op het Galmaardse dorpsgezicht.
Daarom werd geopteerd voor een zo minimaal mogelijk ingrijpen en een zo maximaal mogelijk bewaren van de huidige toestand van het kerkgebouw. De reminiscenties naar de brand worden niet uitgewist, maar blijven bewaard.
Een flexibele bibliotheek die multi-inzetbaar is
De huidige bibliotheek biedt geen flexibiliteit voor het organiseren van activiteiten. We willen vandaag dan ook voor 100% de kans grijpen om een nieuwe bibliotheek in de kerk te realiseren die deze verwachting wel kan invullen. Onze scholen, onze verenigingen, onze inwoners, meer even goed mensen die op zoek zijn naar een rustige telewerkplek moeten er hun weg naartoe vinden.
Van kerkhof tot kerktuin: een maximale ontharding en vergroening
Rondom de Sint-Pieterskerk lag eeuwenlang een groen kerkhof. Het kerkhof is gesloten en ontruimd in de jaren ’60. De huidige verharde parking wordt volledig hernomen: het voormalige ‘kerk-hof’ wordt ingericht als een levendige ‘kerk-tuin’. Een groene plek waar ruimte voor diverse activiteiten centraal staat. Het kerkplein biedt plaats voor ontmoeting, terrassen, markten en andere evenementen en in beperkte mate voor parkeren voor zo een 16 voertuigen. Vlakbij het gemeentehuis wordt een nieuwe parkeerzone aangelegd om de vlotte toegang tot het centrum en de lokale handel te blijven garanderen.
Polyvalent gebruik
De ligging van de kerk nabij de culturele site van het Baljuwhuis is essentieel. Verschillende opstellingen en gebruiken worden mogelijk: van klein tot groot: de dagelijkse ochtend- of avondmarkt met enkele kramen op het kerkplein, de wekelijkse markt op het plein én in de markthal, een intiem concert, verhuur van de hal voor (bedrijfs)evenementen,… én ruimte voor de jaarlijkse kermis. De site door al deze kwaliteiten uitgroeien tot een levendige publieke ruimte. De kerktoren is als bouwwerk het oudste deel van de beschermde Sint-Pieterskerk. We maken er een uitkijkpunt van dat integraal toegankelijk is voor andersvaliden.
Het duurzame karakter
We zetten bijkomend in op duurzame en hernieuwbare technieken, onder ander door het gebruik van een warmtepomp en fotovoltaïsche panelen voor de productie van elektriciteit. De opgewekte energie zal gedeeld worden met andere gemeentelijke gebouwen.
Ook de materiaalkeuze volgen een circulair principe. Zo zal bijvoorbeeld de huidige houten dakstructuur gerecupereerd worden voor hergebruik zodat de grondstoffen niet als afval worden verspild. In de omgevingswerken wordt een volume van 80.000l regenwaterrecuperatie voorzien om de tuinzones rondom en de openbare perken en bloemenzones in de zomerperiode van ‘gratis’ regenwater te voorzien.
Duurzaamheid gaat ook over gebruiks- en onderhoudsgemak. We kiezen daarom voor robuuste materialen die lang meegaan, weinig onderhoud vragen, minder vaak vervangen moeten worden en na verwijdering nog een tweede leven kunnen vinden in andere gebouwen.
Meer dan de kerk alleen
Het dossier voor de heropbouw van het beschermde monument werd aangewend om ook het dorpscentrum en het Baljuwhuis een welgekomen opfrissingsbeurt te geven.
Het kerkplein wordt mee heraangelegd en deels ingegroend. De Kammeersweg wordt voorzien van een gescheiden rioleringsstelsel. Er komt ruimte voor (elektrische) fietsers en de toegankelijkheid voor mindervaliden is een aandachtspunt.
In het Baljuwhuis wordt de volledige vleugel aan de zijde van de kerk grondig gerenoveerd, met inbegrip van een duurzamere verwarming en verlichting. Toekomstgericht vinden de vrijetijdsdiensten hun onderdak op de gelijkvloerse verdieping. De ruimte die extra wordt gecreëerd komt ten goede aan de stijgende vraag van verenigingen en onze academie voor muziek, woord en dans. Ook voor het slecht toegankelijke sanitair in het Baljuwhuis wordt nu een oplossing voorzien.
Bouwkost en timing
Het kerkgebouw was oorspronkelijk verzekerd door de kerkfabriek Sint-Pieter Galmaarden. Om en bij de 5,2 miljoen euro werd uitgekeerd, een som berekend op de restauratie van een kerk, zonder nevenfuncties.
De opkuiswerken na de brand en de belangrijke instandhoudings- en beschermingswerken en de latere voorbereidingen voor de ontwerpplannen, toen nog in functie van een kerk met beperkte nevenbestemming, kostten de kerkfabriek om en bij de 1,4 miljoen euro.
Bij de overdracht van het dossier aan het gemeentebestuur werd het resterende kapitaal van ongeveer 3,8 miljoen euro mee overgedragen.
De werken die gekoppeld zijn aan het huidige ontwerp gaan zoals gezegd verder dan de restauratie van een kerk. Er wordt een bibliotheek, een ontmoetingshal, een toegankelijke toren (fase1), een groen kerkplein met tuin (fase 2) en een toegankelijker Baljuwhuis (fase 3) gecreëerd.
De totale kostprijs voor de werken aan de kerk en het Baljuwhuis werden vastgesteld op 8 miljoen euro inclusief BTW (kerk: 7,3 miljoen euro; Baljuwhuis 700.000 euro), exclusief de erelonen. De omgevingswerken worden geraamd op 1 miljoen euro inclusief BTW.
Deze werken worden als volgt gefinancierd:
• Met de middelen die beschikbaar waren vanuit de verzekeringstussenkomst bij de brand: 3,8 miljoen euro
• Met een vaste premie van 1.140.729,17 euro van het agentschap Onroerend Erfgoed
• Met 2 onderhoudspremies van het agentschap Onroerend Erfgoed van in totaal 340.000 euro
• Er werd een Europese Leader plus-subsidie aangevraagd met een tussenkomst van maximaal 240.000 euro
Op die manier wordt 5,5 miljoen euro van het project met externe middelen bekostigd.
De resterende financiering van 1,8 miljoen euro (kerk) en 700.000 euro (Baljuwhuis) zal met eigen middelen en een lening gebeuren.
Start op 2 mei
De aftrap voor de werken aan het gebouw is nu definitief gegeven. De werken starten op 2 mei 2024. Volgens de planning zouden de werkzaamheden van de eerste fase (de Sint-Pieterskerk) eind 2025 moeten worden afgerond.
Aansluitend wordt het Baljuwhuis aangepakt en wordt de plein- en tuinzone volledig heringericht.
Betrokkenheid van burgers en verenigingen garanderen
"Eens de werken gestart zijn, bereiden we ook de werking van onze nieuwe bibliotheek en polyvalente ruimte in het vroeger kerkgebouw voor. We willen er een levendige ontmoetingsplek van maken. We gaan in overleg met onze adviesraden, verenigingen en burgers om en passend programma uit te werken, een sociocultureel en toeristisch geïnspireerd programma dat ook de lokale handel moet ondersteunen. We gaan samen met onze inwoners ook op zoek naar een naam voor de nieuwe site in het kloppend hart van Galmaarden", aldus burgemeeste Ludo Persoons.